آثار این دوره از جشنواره فیلم مستند «سینما حقیقت» با همین نگاه تلاش داشت روایتی داستانی از واقعیت و حقیقت داشته باشد، تلاشی که در برخی از مستندها موفق شده و در بسیاری از آثار ناکام مانده بود. با امیرمهدی حکیمی، مستندساز و عضو هیئت انتخاب بخش نیمه‌بلند جشنواره مستند «سینما حقیقت» در این باره گفت‌وگو کردیم که می‌خوانید.

به نظر شما جشنواره «حقیقت» چه تأثیری در رشد سینمای مستند ایران داشته است؟

جشنواره سینما حقیقت که پانزدهمین دوره خود را به پایان رساند، مهم‌ترین اتفاق در سینمای مستند ایران است، رویدادی که سینماگران مستند را تشویق به تولید آثار کرده و آثارشان بستری برای دیده شدن پیدا می‌کند، این اتفاق نقشی اساسی در رشد سینمای مستند داشته است زیرا سینمای مستند در کشور ما آن طور که باید و شاید شناخته نشده و فضایی برای دیده شدن هم نداشته است، جشنواره حقیقت بستر دیده شدن آثار را فراهم کرده؛ چرا که مهم‌ترین مسئله برای یک هنرمند، دیده شدن اثرش است، این بسیار مهم است که این جایگاه را در سینما حقیقت به درستی ببینیم و قدردان آن باشیم. مردم هم بایستی به سینمای مستند توجه ویژه‌ای داشته باشند و آثار سینمای مستند را ببینند، چون مشوق سینماگران می‌شوند. اگرچه شرایط کرونا، دست‌اندرکاران را مجبور به نمایش برخط آثار کرد و با وجود اهمیت و جذابیت حضور مخاطب در سالن‌های سینما، اما اکران برخط هم مزایای خودش را دارد چون گستره وسیعی از مخاطبان را پوشش می‌دهد.

شما یکی از  اعضای هیئت انتخاب آثار رسیده به جشنواره حقیقت بودید، آثار رسیده به این دوره را چطور ارزیابی کردید؟

من حدود ۱۱۰ اثر را در بخش نیمه‌بلند جشنواره دیدم و شاهد رشد کیفی آثار بودم. سوژه‌های خوبی انتخاب شده بود اما این آثار از نبود حمایت رنج می‌برند. بسیاری از کارهایی که دیدم مشخص می‌شد در بودجه و هزینه‌های ساخت، حمایت نشده‌اند و به سوژه‌ها آن طور که باید پرداخته نشده بود در حالی که اگر دستگاه‌ها و مراکز مختلف از سینماگران مستند حمایت کنند، آثار قابل توجهی ساخته می‌شود. البته برخی از آثار از نظر قصه، روایت و ساختار فیلم بسیار پخته و دیدنی بودند. در حوزه مستندهای اجتماعی، مستند پرتره و مستندهای جنگ و دفاع مقدس، آثار خوبی به این دوره از جشنواره رسیده بود.

آثار امسال چقدر از نگاه گزارشی فاصله گرفته بودند و به روایت سینمایی و داستانی نزدیک شده بودند؟

سینمای مستند جدای از سینمای داستانی نیست، نباید این گونه فکر کنیم که سینمای مستند نمی‌تواند داستان جذابی داشته باشد. برخی مستندها، سوژه خوبی داشتند اما در پرداخت روایی، اتفاق خوبی برایشان نیفتاده بود. سینماگران مستند باید به حوزه روایت، داستان و شیوه بیان حقیقت توجه بیشتری داشته باشند، درست است که مستندساز، واقعیتی را به مخاطب نشان می‌دهد اما شیوه نمایش این حقیقت و واقعیت بسیار مهم است همچنان که در سینمای مستند جهان هم مورد توجه قرار می‌گیرد.

چگونگی مواجهه با حقیقت به مستندساز کمک می‌کند که آن حقیقت و واقعیت بهتر دیده شود. بسیاری از آثار رسیده، در همان ابتدای داستان، کل قصه را لو می‌دادند و پایان آن‌ها قابل پیش‌بینی بود. این مسئله در سینمای مستند بسیار مهم است که کشش و تعلیق برای مخاطب ایجاد شود، اگر قرار باشد بین مخاطب و سینمای مستند آشتی برقرار شود باید کشش و جذابیت در این گونه سینمایی وجود داشته باشد. ما در جشنواره حقیقت از سینمای مستند سخن می‌گوییم نه مستندهای گزارشی. توجه به وجوه سینمایی مستند و چگونگی روایت بسیار مهم است زیرا مخاطب قرار نیست یک گزارش تصویری ببیند.

این روایت داستانی در فرایند ساخت باید اتفاق بیفتد یا روی میز تدوین؟

به نظرم کارگردان در فرایند ساخت باید بداند که می‌خواهد چه اتفاقی را رقم بزند، نباید این طور باشد که مستندساز، بی‌هدف تصویر بگیرد و در نهایت کار را روی میز تدوین دربیاورد. مستندساز باید در فرایند ساخت و پیش از تدوین بداند که قرار است چه بسازد و از چه سخن بگوید. کارگردان در نسخه اولیه فیلم باید بداند که قرار است چه چیزی را بسازد و نگاهی کلی به آنچه می‌خواهد بسازد داشته باشد اگر چنین نگاهی نداشته باشد در تصویر گرفتن و پرداخت سوژه به مشکل می‌خورد. مستندسازان ما بایستی نمونه‌های برجسته سینمای مستند جهان را ببینند که چطور از سوژه‌های معمولی، آثاری دیدنی و جذاب می‌سازند.

آیا سینمای مستند می‌تواند در آینده سهمی در گیشه پیدا کند؟

این ماجرا سه ضلع دارد؛ یک ضلع مستندسازان هستند که بتوانند سوژه‌ها را به شیوه درست روایت کنند تا برای مخاطب جذاب باشد چون تماشای یک قصه واقعی برای تماشاگر جذابیت دارد. ضلع دیگر به مسئولان مرتبط با اکران برمی‌گردد که سهمی را به سینمای مستند در سینماهای سراسر کشور بدهند. ضلع سوم هم، مردم هستند که سراغ آثار سینمای مستند بیایند و فیلم‌ها را در سینما تماشا کنند. اگر چنین اتفاقی بیفتد سینمای مستند در سال‌های آینده جای خودش را در گیشه باز می‌کند.